Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer aldığı için deprem riski her zaman gündemde yer alır. Özellikle Marmara Bölgesi için beklenen büyük deprem, endüstriyel tesislerin dayanıklılığını sorgulatıyor: Endüstriyel tesisler büyük Marmara depremine hazır mı? Bu soruya yanıt verebilmek için mevcut yapıların durumu, bina hasar tespiti çalışmaları ve riskli yapı tespiti büyük önem taşıyor.

Geçmiş Depremlerden Elde Edilen Yapısal Veriler

1999 yılında yaşanan Kocaeli Depremi, Türkiye’de endüstriyel tesislerin depreme karşı savunmasız olduğunu gösterdi. Rafinerilerdeki yangınlar, fabrikalardaki göçmeler ve boru sistemlerindeki hasarlar ciddi ekonomik kayıplara yol açtı. Bu yaşananlar, "Endüstriyel tesisler büyük Marmara depremine hazır mı?" sorusunun ne kadar hayati olduğunu ortaya koyuyor.

Özellikle betonarme güçlendirme yapılmayan tesislerde ağır hasarlar görüldü. Ayrıca yapısal elemanlarda burkulması önlenmiş çapraz sistemler kullanılmadığı için çökme ve devrilmeler meydana geldi.

Endüstriyel Tesislerde Gözlemlenen Yapısal Eksiklikler

Geçmiş depremler ışığında, endüstriyel tesislerde sık karşılaşılan yapısal problemler tespit edilmiştir. 

Sistemde Düşük Yatay Rijitlik ve Dayanım

Endüstriyel yapılar çoğunlukla üretim esnekliğini artırmak için geniş açıklıklı ve hafif çelik sistemlerle inşa edilir. Ancak bu tür yapılar, yeterli yatay rijitlik sağlanmadığında deprem sırasında aşırı deplasmanlara maruz kalır. Yatay dayanımın yetersiz olması, yapının ani göçmesine veya büyük deformasyonlar yaşamasına neden olur.

Bu eksikliğin giderilmesi için tasarım aşamasında burkulması önlenmiş çapraz gibi sistemler kullanılarak rijitlik ve enerji sönümleme kapasitesi artırılmalıdır.

Yetersiz Süneklik

Süneklik, bir yapının deprem sırasında enerjiyi emme ve deformasyon kapasitesidir. Endüstriyel tesislerde yetersiz sünekliğe sahip yapı elemanları, ani kırılmalar ve çökme riski taşır. Özellikle eski tasarım standartlarına göre inşa edilmiş betonarme ve çelik yapılar, süneklik bakımından günümüz yönetmeliklerine göre yetersiz kalır.

Bu nedenle, mevcut yapıların deprem performans analizi yapılmalı ve süneklik artırıcı önlemler (örneğin, birleşim güçlendirme, yeni sismik detaylar) alınmalıdır.

Birleşim Noktalarında Zayıflıklar

Kiriş-kolon birleşimleri ve çerçeve bağlantıları, depreme dayanıklı tasarımın en kritik unsurlarıdır. Yetersiz detaylandırılmış birleşimler, deprem yükleri altında erken hasar görebilir. 1999 Kocaeli Depremi'nde birçok fabrika binasının çökmesinde, birleşim bölgelerinin zayıflığı belirleyici olmuştur.

Bunun önüne geçmek için bina güçlendirme projeleri kapsamında birleşim noktalarının dikkatlice incelenmesi ve gerekirse modern yöntemlerle güçlendirilmesi şarttır.

Yetersiz Sismik Detaylandırmalar

Özellikle 1990 öncesi yapılmış endüstriyel tesislerde, sismik yükler dikkate alınmadan yapılan tasarımlar büyük bir risk teşkil eder. Sismik detaylandırma eksikliği, deprem esnasında yapının yeterli düktilite göstermemesine ve ani kırılmalara yol açar.

Deprem güçlendirme çalışmaları ile mevcut yapılar sismik yönetmeliklere uygun hale getirilerek dayanım seviyesi artırılır.

Yatay ve Düşey Düzensizlikler

Endüstriyel tesisler, farklı işlevlere hizmet eden birimler içerdiğinden dolayı mimari ve yapısal düzensizliklere sıkça rastlanır. Örneğin, bir bölümün çok ağır makine ekipmanlarına sahip olması, diğer bölümlere göre farklı titreşim tepkilerine yol açar. Bu tip düzensizlikler, özellikle deprem sırasında yük dağılımında büyük dengesizlikler yaratır.

Bu yüzden riskli yapı tespiti çalışmaları sırasında, yapısal düzenlilik analizleri yapılmalı ve gerekli düzenlemeler planlanmalıdır.

Devrilmeye Karşı Düşük Dayanım

Endüstriyel tesislerde kullanılan vinçler, yüksek raf sistemleri, silo ve tanklar gibi ekipmanlar, yeterli ankraj veya destek sistemleri kullanılmadığında kolayca devrilebilir. Devrilmeye karşı düşük dayanım, can güvenliğini tehdit eder ve büyük ekonomik kayıplara neden olur.

Bu sorunları önlemek için bina hasar tespiti çalışmaları ile potansiyel riskler belirlenmeli ve kritik ekipmanlar için sismik izolatörler, hidrolik şok emiciler ve sismik sınırlayıcılar gibi koruma önlemleri alınmalıdır.

Büyük Marmara Depremine Hazırlıkta Atılması Gereken Adımlar

Büyük Marmara Depremi'ne hazırlık sürecinde endüstriyel tesislerin dayanıklılığını artırmak için belirli mühendislik aşamalarının eksiksiz uygulanması gerekmektedir. Bu adımlar, tesislerin yapısal ve operasyonel güvenliğini sağlamak açısından kritik öneme sahiptir.

Mevcut Yapıların Hızlı Ön Değerlendirmesi

İlk aşamada, mevcut endüstriyel yapıların hızlı ön değerlendirme yöntemleri ile taranması gerekmektedir. Bu süreçte, yapıların yaşları, malzeme özellikleri, tasarım kriterleri ve mevcut kullanım durumları dikkate alınarak riskli yapı tespiti yapılır.

Tehlikeli madde içeren tesisler (kimya fabrikaları, rafineriler, depolama tesisleri vb.) için bu ön inceleme özellikle kritik bir adımdır. Risk taşıyan yapılar öncelikli olarak belirlenmeli ve detaylı analizlere yönlendirilmelidir.

Deprem Performans Analizi ve Performans Değerlendirmesi

Riskli olarak sınıflandırılan yapılar için ikinci aşamada kapsamlı bir deprem performans analizi gerçekleştirilir. Bu analiz kapsamında:

• Yapının taşıyıcı sistem kapasitesi,

• Deprem sırasında beklenen deformasyon düzeyleri,

• Kritik birleşim bölgelerinin davranışı,

• Yapısal ve yapısal olmayan elemanlardaki hasar potansiyeli değerlendirilir.

Numerik modelleme ve ileri analiz yöntemleri kullanılarak yapıların olası deprem etkilerine karşı davranışı simüle edilir. Bu aşama, mevcut yapıların dayanım seviyesinin nesnel verilerle ölçülmesine olanak sağlar.

Güçlendirme Stratejilerinin Belirlenmesi

Performans değerlendirmesinden elde edilen sonuçlara göre, yapıların güvenliğini artırmak için uygun güçlendirme stratejileri geliştirilmelidir. Bu stratejiler arasında:

• Betonarme güçlendirme yöntemleri (mantolama, karbon lifli polimer (CFRP) kaplamalar, yeni perde duvar eklemeleri),
   
• Burkulması önlenmiş çapraz sistemlerin uygulanması,
   
• Kiriş-kolon birleşimlerinin sismik takviyesi,
   
• Kritik ekipmanların sismik izolatör veya şok emici sistemlerle korunması gibi çözümler yer alır.

Güçlendirme projeleri tasarlanırken, yapısal güvenliğin artırılması ve tesisin operasyonel sürekliliğinin korunması hedeflenmelidir. Özellikle endüstriyel tesislerde üretim süreçlerinin kesintiye uğramaması için güçlendirme çalışmalarının etaplandırılması ve dikkatli planlanması gerekir.
 

Endüstriyel Tesislerin Güvenliği Neden Önemli?

Endüstriyel tesislerin depremde zarar görmesi sadece ekonomik kayıplarla sınırlı kalmaz. Aynı zamanda çevresel felaketler, işçi güvenliği sorunları ve uzun süreli üretim kayıpları da yaşanabilir. Bu yüzden, endüstriyel tesisler büyük Marmara depremine hazır mı? sorusu işverenlerin ve yöneticilerin gündeminde üst sıralarda olmalıdır.

AES Yapı Tasarım olarak, Endüstriyel tesisler büyük Marmara depremine hazır mı? sorusuna güvenle “evet” diyebilmek için, tüm çalışmalarımızı bilimsel veri ve mühendislik prensipleri ışığında yürütüyoruz. Unutmayın, betonun güvenliği, planlama ve uygulama detaylarında gizlidir. Deprem performans analizi, bina hasar tespiti ve bina güçlendirme konularında uzman desteği arıyorsanız, bizimle iletişime geçerek yapınızı geleceğe güvenle taşıyabilirsiniz.